بررسی روند بازار طراحی سایت از گذشته تا کنون

زمانی که طراحی سایت را به عنوان یک شغل در ایران شروع کردم و تصمیم گرفتم که کسب و کار خودم را در این زمینه ایجاد کنم، با چالش عجیبی مواجه شدم. قبل از اینکه وارد بازار کار ایران بشوم، با یک شرکت کانادایی به صورت فریلنسر کار می کردم، زمانی که یک مشتری در کشوری مانند کانادا می خواهد سفارش طراحی سایت داشته باشد، سفارش خود را از طریق یک طرح RFP که شامل معرفی شرکت، اهدافی که دنبال می کند، تکنولوژی هایی که علاقمند است از طریق آنها سایتش طراحی شود و نیازهایی که در وب سایت خود دارد ارائه می دهد. حتی در صورتی که مشتری فوق اطلاعات فنی دقیقی در این زمینه نداشته باشد از یک متخصص برای تهیه RFP کمک می گیرد و بابت آن هزینه پرداخت می کند.

اما در ایران موضوع کاملا متفاوت است، در اکثر مواقع افرادی که برای سفارش کار طراحی سایت تماس می گرفتند تنها سوالی که می پرسیدند در این جمله خلاصه می شد: "هزینه طراحی سایت چقدر است؟" حتی زمانی که از آنها سوال می کردم که چه هدفی را از داشتن سایت دنبال می کنند، یا می خواهند چه امکاناتی در سایت خودشان داشته باشند اطلاعات زیادی در این زمینه نداشتند و به این موضوع فکر نکرده بودند! به عنوان شخصی که چند سال در این حوزه تجربه داشتم و میخواستم کاری حرفه ای برای مشتریان خود انجام بدهم، پاسخ دادن به این سوال برایم چالشی اساسی بود زیرا آنها اطلاعاتی درباره تکنولوژی های این حوزه و کیفیت کار نداشتند، حتی نیازهای خودشان را هم نمی دانستند و صرفا یک سایت می¬خواستند و قیمت برایشان مهم بود.

دیدگاه سنتی نسبت به طراحی سایت

به مرور متوجه شدم که دید مشتریان این بازار نسبت به طراحی سایت، دیدی کاملا سنتی است و طراحی سایت را مانند یک کالای لوکس می بینند! در واقع شرکتهایی که می خواستند سایت داشته باشند، این کار را نه به خاطر مزایایی که داشتن سایت دارد، بلکه به این دلیل که یک کالای لوکس به اسم سایت داشته باشند می خواستند! تصوری که از سایت داشتند یک کاتالوگ آنلاین بود، برنامه ای برای بیشتر دیده شدن محصولات خود یا بازاریابی بر بستر اینترنت نداشتند و هیچ اطلاعاتی هم در زمینه سئو نداشتند.
به مرور زمان، دید جامعه تغییر پیدا کرد و مدیران شرکت ها، سایت را دیگر یک کالای لوکس نمی دیدند و علاقمند به حضور در این حوزه به صورت جدی تر شدند، به سئو علاقه پیدا کردند و حتی بسیاری از کسب و کارهای سنتی به سمت سئو و طراحی سایت حرکت کردند، اما دیدی که نسبت به این موضوع داشتند هنوز کامل نشده بود و سایت را به صورت یک پروژه که از نقطه ای شروع می شود و پایان می یابد می دیدند و برنامه ای برای تولید محتوا و بروزرسانی سایت نداشتند. به همین دلیل مسئول تولید محتوا، کارشناس سئو، مدیر سایت و بازاریاب دیجیتال در چنین شرکت هایی جایگاهی نداشتند و اصولا چنین مشاغلی در ایران تعریف نشده بود!

دیدگاه مشتریان به طراحی سایت در سالهای اخیر

در سالهای اخیر، شاهد این موضوع هستیم که اکثر شرکت ها دیگر وب سایت را به عنوان یک کالای لوکس و تجملی نمی بینند، بلکه برای آن برنامه ریزی دارند و حداقل یک نفر به عنوان مدیر وب سایت در تیم خود دارند که ممکن است همزمان کارهای تولید محتوا و سئو را نیز انجام دهد. از سوی دیگر دیدگاه درازمدت تری نسبت به قبل، در این حوزه دارند.
واقعیت این است که وب سایت شرکت، می تواند دفتر یک مجموعه در بستر اینترنت باشد که 24 ساعت شبانه روز و هفت روز هفته باز است و می تواند به کاربران خدمات آنلاین ارائه دهد. همچنین با استفاده از تکنیکهای بازاریابی محتوایی با هزینه ای بسیار کمتر از روش های تبلیغات سنتی، می توان فروش بسیار بالایی برای سایت ایجاد کرد.

وب سایت یک موجود زنده است

وب سایت یک موجود زنده است، باید او را با محتوای جدید تغذیه کرد، تعامل با مشتریان و تحلیل فرآیندهای سایت می تواند باعث رشد آن در بستر اینترنت شود. نیازهای شما و جامعه در حال تغییر است و اگر به وب سایت خود توجه نکنید در طول زمان از بین می رود و خواهد مرد. بنابراین طراحی سایت یک پروژه نیست که نقطه شروع و پایان داشته باشد، بلکه شرکتی که سایت طراحی می کند، باید بتواند در درازمدت شما را پشتیبانی کند و در کنار شما باشد. یکی از مشکلاتی که در تعامل مشتریان و شرکتهای طراحی سایت باعث سو تفاهم می شود همین موضوع است، برخی از مشتریان این تصور را دارند که شرکت طراحی سایت باید تا ابد آنها را بدون دریافت هزینه پشتیبانی کند و شرکتهای طراحی سایت نیز بعضا می خواهند پروژه را به اتمام برسانند و به سراغ پروژه جدید بروند و همین موضوع برای هر دو طرف مشکل ایجاد خواهد کرد.

مشکلاتی که دیدگاه پروژه ای در طراحی سایت بوجود می آورد

افرادی که به طراحی سایت به عنوان یک پروژه نگاه می کنند، در روند کار به مشکلات زیادی برخواهند خورد. زیرا در درجه اول این فرض را دارند که طراحی سایت نقطه پایان دارد و تمام می شود و در مرحله بعدی به شرکت یا شخص مجری طراح سایت پس از آنکه کار را تحویل داد به گونه ای نگاه می کنند که نباید طلب مبلغی از آنها داشته باشد و همین موضوع رابطه بین کارفرما و مجری را خراب خواهد کرد.

از طرف دیگر، شرکتهای طراحی سایت به سه صورت کار میکنند:

• استفاده از اسکریپت های آماده مانند وردپرس، جوملا، دروپال و...
• طراحی سایت اختصاصی با زبان های برنامه نویسی مانند php و asp.net
• فروش سایت ساز و دریافت اجاره سالیانه (یا ماهانه) از مشتری بابت استفاده از وب سایت

در حالت سوم، مشتری به جای سفارش و خریداری سایت، آن را اجاره کرده است. بنابراین توانایی دخل و تصرفی در سایت ندارد و صرفا اجاره استفاده از خدمات را پرداخت می کند. در حالت اول، این اتفاق می افتد که سیستم مدیریت محتوا آماده است و طراح سایت صرفا هزینه نصب، یا هزینه طراحی قالب را از مشتری دریافت خواهد کرد. طراحی سایت با چنین حالتی برای طراح سایت بسیار سودآور است زیرا زمان زیادی در قبال راه اندازی سایت نخواهد گذاشت و از طرف دیگر مشتری هم سریع تر به وب سایت خود خواهد رسید. در حالت سوم، طراح سایت علاوه بر طراحی قالب سایت باید کار برنامه نویسی را نیز انجام دهد که کاری وقت گیر و باهزینه بالا است.

اینکه کدامیک از حالت های فوق برای شما مناسب است، کاملا بستگی به نیاز شما، دیدگاهی که نسبت به وب سایت دارید و منابع مجموعه شما دارد. همه ما می دانیم که طراحی سایت اختصاصی بهترین گزینه ممکن است اما ممکن است مجموعه شما منابع مالی لازم برای این کار را نداشته باشد و یا اینکه سیستم های آماده موجود در بازار نیاز شما را پاسخ می دهند، پس دلیلی ندارد که هزینه بیشتر انجام دهید.

در حالتی که طراحی سایت اختصاصی داشته باشید، برای تولید نسخه اولیه وب سایت باید افراد مختلفی در پروژه حضور داشته باشند مانند:

• تحلیلگر سیستم
• مدیر محصول
• مدیر پروژه
• مسئول پایگاه داده
• برنامه نویس back-end
• برنامه نویس front-end
• گرافیست
• مسئول امنیت و بهره وری سیستم (برای بررسی مقایس پذیری و عدم وجود مشکلات امنیتی)
• مسئول سئو
• طراح تجربه کاربری
• مسئول تست و پشتیبانی

قطعا اگر حق الزحمه این افراد را در نظر بگیرید و فرض کنیم که برای هر کدام از موارد فوق، فقط یک نفر در تیم حضور داشته باشد، مبلغ طراحی سایت اختصاصی بسیار بالاتر از مبالغی است که شرکتها در ایران این کار را انجام می دهند. سوال اینجاست که در واقعیت چه اتفاقی می افتد؟ آنچه در واقعیت اتفاق می افتد این است که برخی از شرکتها متخصص مربوط به سئو، تجربه کاربری، امنیت، کارایی و... در تیم خود ندارند و به همین دلیل از این طریق قیمت تمام شده پروژه را کاهش می دهند. از طرف دیگر، ساختار اولیه وب سایت را از قبل آماده کرده اند، به همین دلیل می توانند آن را با قیمت کمتری به شما ارائه دهند.

فرض کنید که برای طراحی سایت فروشگاهی، یک تیم 6 نفره لازم است که 10 ماه زمان بگذارد تا خروجی مناسبی ایجاد کند، با یک محاسبه ساده متوجه می شویم که هزینه تمام شده کار سنگین خواهد بود. اگر شرکت هایی که کار طراحی سایت اختصاصی انجام می دهند، با چنین روالی با مشتریان خود برخورد کنند، هم هزینه و هم زمان انجام کار برای مشتریان بالا خواهد بود، بنابراین هسته سیستم خود را از قبل آماده می کنند و سپس بر اساس نیاز مشتریان آن را شخصی سازی می کنند. این کار باعث می شود که هزینه و زمان طراحی سایت کاهش پیدا کند و مشتریان بیشتری را بتوانند جذب کنند.

اما مشکل اساسی این کار کجاست؟ مشتری با هزینه و زمان کمتر کار را تحویل می گیرد و مجری هم به این دلیل که زمان مناسب برای انجام کار می گذارد از سود خود راضی است. مشکل دقیقا زمانی نمود پیدا می کند که هر دو طرف کار را به صورت پروژه می بینند. نیازهای مشتری در طول زمان تغییر پیدا می کند، درخواستهای جدید دارد و سایت او باید تغییر کند. اما مجری با زمانی که برای اضافه کردن یک ویژگی به سایت می گذارد، می تواند یک سایت جدید به مشتری جدیدی تحویل دهد و سودی به مراتب بیشتر ببرد، پس چرا باید این کار را بکند؟

فرض کنید که یک شرکت طراحی سایت، یک سایت فروشگاهی را با مبلغ 10 میلیون تومان طراحی میکند، آن را یک ماهه به مشتری تحویل می دهد و از نتیجه کار راضی است. حال مشتری می خواهد دو امکان جدید به فروشگاه خود اضافه کند که دقیقا یک ماه از مجری زمان خواهد برد، اگر مجری همان هزینه طراحی سایت را به مشتری اعلام کند، قطعا مشتری ناراضی و عصبانی خواهد شد! اگر هم قیمت پایینتری اعلام کند، خودش ضرر خواهد کرد. بنابراین در چنین مواردی اکثر شرکتها تصمیم میگیرند که به مشتریان خود پشتیبانی کمتری ارائه بدهند، زیرا برایشان مقرون به صرفه نیست و می خواهند به سراغ پروژه های جدیدتر که سود بیشتری در آنجا وجود دارد بروند، و دقیقا همینجاست که مشکل خودش را نشان می دهد.

نتیجه گیری

در حال حاضر بسیاری از مدیران سایت ها تمرکز خود را بر روی افزایش ورودی سایت از طریق گوگل یا تبلیغات گذاشته اند و توجه زیادی به بهبود فرآیندها و همچنین بهبود تجربه کاربران بر روی سایت نمی کنند. همین موضوع باعث می شود که بسیار کمتر از پتانسیلی که دارند نتیجه بگیرند. باید به این نکته دقت کرد که سیستم های مدیریت محتوا، بر اساس نیاز یک کسب و کار باید انتخاب شوند و وجود افرادی به عنوان مشاور و تحلیلگر در کنار شرکت هایی که قصد ورود به بازار اینترنت را دارند، به بهبود روند کاری آنها کمک زیادی خواهد کرد.